Door Hjalmar Fontijn, registerloods regio Scheldemonden
De derde week van december, de ‘donkere dagen van het jaar’… en tegelijkertijd ook een tijd waar we naar uitkijken. We maken er een feestje van, zeg maar. Kerst, oud en nieuw…
Als loods gaat het werk het hele jaar door. Dag en nacht. 24/7 noemen ze het ook wel. Ook met kerst varen er schepen en die willen een loods. Natuurlijk komen we dan. Niet alleen zijn we wettelijk verplicht om te komen maar het is ook gewoon onderdeel van je vak, van je roeping bijna.
Opvarende Brahms, bij Hansweert, met Venus rechts en Antwerpen in de achtergrond
’s Nachts varen is niets nieuws. Schepen varen al eeuwenlang ’s nachts door. Als stuurman/ stuurvrouw heb je dat jarenlang gedaan en als loods doe je dat natuurlijk ook. ’s Nachts varen heeft ook wel iets magisch vind ik.
Enerzijds is het fysiek wat uitdagender want biologisch gezien wil je lichaam zodra het donker wordt onder de wol kruipen. Aan de andere kant kan het ook echt prachtig zijn. Windstil, onbewolkt en bij voorkeur met een nieuwe maan, dan is een prima tijd om ’s nachts naar de sterren te kijken. Gewoon even naar buiten, op de brugvleugel en kijken maar. Momenteel is bijna de hele nacht Jupiter te zien en ’s ochtends komt daar ook nog Venus bij. Het is nog een overblijfsel van de tijd vóór de komst van gps, Decca en Loran, dat zeelui op de sterren en planeten moesten manoeuvreren als ze ergens wilden aankomen. Maar het is ook gewoon prachtig om te zien als je er tegenwoordig de tijd nog voor kan vinden.
Vooral de ‘nautische schemering’ is een belangrijke tijd. De zon is dan tussen de 6 en 12 graden onder de horizon. De helderste sterren zijn dan al te zien maar de horizon ook nog. Je hebt beide nodig voor het meten van de hoek met een sextant. Maar het is ook mijn persoonlijke favoriete tijd. De hemel is dan niet het licht-blauwe van de dag, niet het git-zwarte van de nacht maar het diep-donkere blauw waarin geen diepte meer te zien is. Koningsblauw, maar dan nog wat donkerder. Als je de kans krijgt, met het overige scheepvaartverkeer, is dat altijd een goed moment om met je mok koffie even op de brugvleugel een momentje te pakken.
De brug bij nacht. Het licht komt van Zeebrugge, links onder stukje van Orion, middenboven de Plejades (Zevengesternte) en rechtsboven Jupiter
En dan komt de nacht zelf. Die duurt, net als de schemering, in december het langste. Op het noordelijk halfrond dan toch. ’s Nachts varen is heel anders dan overdag varen. Het is rustiger op het water, veel binnenvaart en jachten blijven binnen en enkel de zeevaart gaat door. De lichtjes op de boeien wijzen je de weg en dat over een grotere afstand dan dat ze dat overdag lijken te doen. Tegelijkertijd is het scherp opletten want je kunt ook eerder een onverlicht object missen. Afstanden inschatten is lastiger in het donker en soms zorgt dat voor rare verschijnselen.
Zo voer ik een keer de rivier af en voorbij Hansweert, aan de andere kant van de Platen van Ossenisse voer een groot containerschip. Heel even leek het net alsof de horizon draaide… maar dat kan alleen als het schip draait!! Lopen we uit ons roer?? Een fractie van een seconde later zie je dat het niet de horizon was die draaide… maar de lampjes in de gangboord van dat enorme schip dat de rivier afvoer. Het instinct had het mis. Een fractie van een seconde maar de adrenaline giert door je lijf… pffff.
Links ankergebied Westhinder, rechts windmolenpark Norther en sterrenbeeld Lyra vooruit.
Je instinct is belangrijk. Als loods is het je extra waarschuwing. Het ziet er goed uit maar iets in je hersenpan vertelt je: opletten! Als loods vaar je de spannendste stukken van een reis. Je hebt vaak niet veel ruimte als er iets mis gaat. Machinepech, een roerganger die iets anders doet dan je wilt, een ander schip, een jachtje, een rare stroomrafel of een windvlaag die je manoeuvre verpest: het vereist soms een bliksemsnelle reactie. En dan wel de reactie die het probleem oplost graag! Er is soms gewoon geen tijd voor overleg en als loods train je op dit soort situaties. De snelheid en juistheid van je reactie maakt het verschil tussen een ‘klapper’ en een near-miss. Als zoiets ’s nachts gebeurt is het vaak nog wat moeilijker omdat je bioritme (en dat van de anderen op de brug) daar toch vaak wat moeite mee heeft. Je hersenpan gaat ’s nachts nu eenmaal liever iets langzamer…
Tegelijkertijd geeft het ook veel voldoening. Dat je met een razendsnelle reactie schade (of erger) hebt weten te voorkomen geeft je veel zelfvertrouwen en dat maakt dit loodsen ook zo’n prachtig vak. Een hoop verantwoordelijkheid maar ook de bijbehorende voldoening. Het maakt dat we als loodsen als ‘koppig’ en ‘eigenwijs’ te boek staan… maar het komt voort uit kunde en vaardigheid waar we hard voor moeten werken en veel voor hebben getraind.
Daarnaast ben je een zelfstandig beroepsbeoefenaar en hebben we dus geen baas. Zolang je je best doet en je beroep goed uitoefent ben je zo vrij als een vogel. Dat maakt dat die mok koffie op die brugvleugel onder een prachtige sterrenhemel nog eens extra lekker smaakt!
Loodswissel op de rede
